ĐỔI TÊN LÀNG

 Làng tôi xưa tên gọi là Văn Phú. Nay đổi thành Chi Phú. Trong mối râm ran đổi tên làng tên xã, tôi chợt nghĩ :

      Xưa:  Văn mà Phú là nhờ văn mà phú

      Nay:  Chi cũng Phú không biết phú cách chi.

HOA DẺ PHỐ

 

CHỌN CỘT CỜ

    Dân gian có câu: So đũa chọn cột cờ. 

    Dẫu có so kiểu gì, sáng suốt lựa chọn tới đâu, thì cột cờ cũng chỉ cao bằng chiếc đũa.

   Ra khỏi xó bếp, nhìn rộng hơn nữa, có thể vào tận rừng sâu mà tìm và lựa chọn, chắc chắn sẽ có cột cờ cao, thẳng và bền vững hơn nhiều.

THỂ CHẾ LÀ THÔ HAY MỊN

    Bài "Thể chế là gì..." trên trang Luật Việt Nam, ngày 24/11/2023, có viết:

     "Thể chế là hệ thống gồm các nguyên tắc, quy định, các luật lệ,... Thể chế được sử dụng để định hướng sự phát triển của một tổ chức hay một nhà nước, ở những lĩnh vực nhất định trong xã hội.

    Thể chế là sản phẩm của một chế độ xã hội, thể hiện bản chất và chức năng của Nhà nước lãnh đạo. Mỗi quốc gia sẽ có một thể chế riêng, được quy định trong văn bản pháp luật, có giá trị pháp lý cao nhất ở quốc gia đó. Thể chế định hướng sự phát triển của chế độ chính trị đúng đắn theo mục tiêu của quốc gia".

     Với định nghĩa này thì:

   - Thể chế là một hệ thống các quy tắc, luật lệ...

   - Thể chế là một sản phẩm của chế độ xã hội...

   - Thể chế là một công cụ hay một phương tiện định hướng...

    Theo thói quen trong tư duy, tôi nghĩ: Vậy thì thể chế là vật thể hay phi vật thể?, là liên tục hay gián đoạn, rời rác hay dày đặc?, là hữu hạn hay vô hạn, là đếm được hay không đếm được? là thô hay là mịn?

   Ở đâu đó tôi đã viết: Bút mực là thô, chữ viết cũng thô, nhưng ý nghĩa của câu chữ là mịn. Cuốn sách in hiến pháp là thô nhưng ý nghĩa của các điều luật là mịn. Cái gọi là sản phẩm của chế độ xã hội có thể là thô, nhưng giá trị của sản phẩm đó là mịn, công cụ của thể chế là thô, nhưng tác dụng của công cụ đó có thể là mịn?. 

     Thể chế nếu là thô, khi thay thế chỉ cần đốt sách và "cách mẹ cái mạng của nó đi"theo kiểu AQ, là xong. Nhưng nếu thể chế là mịn thì những việc ấy chẳng có nghĩa lý gì, thậm chí còn phản tác dụng.

      Một thể chế tốt thì cả thô và mịn của nó đều tốt. Một thể chế chưa tốt thì trước hết hãy thay đổi, điều chỉnh phần mịn, là phần bản chất, mục tiêu ý nghĩa, và là phần có giá trị nhất của nó. Khi phần mịn đã thay đổi thì phần thô sẽ biến đổi theo.

MƠ VỀ MỘT MAI QUÊ NGOẠI

     Hói Trừng chảy từ Thanh An sang Thanh Chi. Riêng đoạn qua làng ta ước chừng gần 2 km, tính từ điểm giữa đội 10 và đội 9b, cho tới cửa hói. Nếu đắp con đập ở cửa hói để tích nước, làng ta nói riêng và Thanh Chi nói chung sẽ có một cái hồ chứa nước tự nhiên kéo dài từ cửa hói lên tới tận cầu Chi Nê với bề rộng mặt nước lên tới gần chục héc ta và có sức chứa nửa triệu khối nước.

    Khi hói Trừng biến thành hồ Trừng thì không chỉ làng ta mà các xóm thượng nguồn cũng có thêm nguồn nước tưới chủ động; Mặt hồ có thể cho đấu thầu thả cá hoặc cho các gia đình nuôi cá lồng bè. Còn trên bờ trồng rau màu; Có thể lập thêm trang trại chăn nuôi ở nơi xa dân cư, v.v... 

     Khi ấy bên bờ không còn là những bụi gây na sắc nhọn cùng những loài cây dại rậm rạp mà là một cảnh quan tuyệt đẹp với những gốc mưng và những vườn cây trái bên đường dạo quanh hồ.

    Giải pháp kĩ thuật không quá phức tạp. Chỉ cần ba khâu:

 -1. Đắp đập

 -2. Xây cống xả tràn hoặc đập tràn.

 -3. Có thể đào thêm mương xả tràn ở đoạn giữa đội 9 b và đội 10, nơi gần sông Lam nhất (chỉ khoảng 50 mét, được chấm đỏ trên bản đồ)

     Điều này các chuyên gia thủy lợi rành rọt hơn, cần sự tham vấn  của họ.

     Có thể là tôi đang mơ, một giấc mơ hão huyền. Cũng có thể là hiện thực một ngày mai tươi đẹp của làng quê tôi: Sẽ quy hoạch mở rộng một thị tứ Cầu Quan, tôn tạo chỉnh trang một làng cổ  Chi Phú, lấy rú Mấc làm điểm tựa, nhìn ra sông Cả  mênh mang và sông Con hiền hòa cùng với một hồ Trừng uốn quanh thơ mộng.

      30/1/2024

ĐỒNG LÀNG

    Làng tôi xưa chỉ có độ dăm chục nóc nhà, mà nay, sau hơn nửa thế kỷ thì hình như vẫn thế. Số nóc nhà không tăng thêm, có thể nhân khẩu cũng vậy. Có lẽ vì nhiều người ra đi. Cũng có thể vì ruộng nương không nhiều. 

      Làng tôi có Rọong Vạy, Rọong Dung, Rọong Ao, Hoà Lang, Cơn Thủng, Cựa Đình, Cơn Gôm, Cơn Rác, bại Cả Chài, và mảnh Rọong Hà nho nhỏ.

       Có những đám mang tên Cơn Dung, có thể vì ngày xưa nơi ấy có cơn dung- một loài cây lấy gỗ thân thẳng màu gỗ trắng mịn. Dám có tên Cơn Thủng, chắc là ngày xưa ở đám đất cao ấy có cây gì không rõ  nhưng lâu năm rỗng ruột mà gọi là cơn thủng. Còn cơn gôm là một loại cây cho quả ăn được, ngon, thơm, đặc biệt là bùi. Tôi nhớ chỉ còn duy nhất một cây gôm ở đình, mọc lẫn trong đám thị rừng và những cây dại khác... Còn đồng đất cuối làng được gọi là cơn rác, thì tôi chịu không luận ra được là cây gì?

NHỊN

 Đã đến lúc nghe vợ

Bảo đi - ừ thì đi

Bảo đứng - ừ thì đứng

Không bảo thì tùy nghi

Vợ cho gì ăn nấy

Dù ngon hay không ngon

Vợ bảo gì làm nấy

Dù là vuông hay tròn

Tuyệt đối không tranh luận

Làm bà ấy tăng xông

Bà mà ngã ra đấy

Nhọc cả bà lẫn ông

Chấp nhận bà luôn đúng

Tranh luận có ích gì

Thôi thì lùi một bước

Cho yên ấm mọi bề

Cứ để bà ấy quyết

Tất tần tật mọi điều

Mình lặng lẽ thực hiện

Không cần phải nói nhiều

May bà không ngu lắm

Dù cũng có khi sai

Mà thế là hay đấy

Để bà đỡ ra oai

Ngoài đời thì cũng vậy

Có đảng nhà nước lo

Cho nói thì được nói

Cho ho thì được ho

Muốn dân chủ khó lắm

Khi thằng lú còn nhiều

Mà hắn lại có súng

Và có cả máu liều

Nên lắm lúc phải nhịn

Để yên ấm trong nhà

Và giữa thời bĩ cực

Cũng phải nhịn cho qua.

       15/1/2023