LỨA CHÚNG TÔI VỚI VĂN HÓA NGA

     Lứa chúng tôi sinh ra và lớn lên trong hai cuộc chiến trường kỳ. Khó khăn gian khổ ác liệt là điều không tránh khỏi. Nhưng, có thể vì hoàn cảnh ấy mà chúng tôi biết đến nước Nga và văn hóa Nga. 

     Lứa chúng tôi biết đến văn hóa Nga bởi những bài hát hồi đầu như "Thắm thiết tình Việt Trung Xô..." và ảnh Lê -nin, Stalin bên cạnh ảnh Hồ Chí Minh, Mao Trạch Đông. Là Liên xô qua các trang báo ảnh in màu rực rỡ, được phát không ở miền Bắc hồi ấy.

    Văn hóa Nga đến với chúng tôi qua hình ảnh Liên xô phóng tàu Xputnhics, tàu vũ trụ Phương Đông, và hình ảnh các anh hùng phi công vũ trụ I. Gagarin, G. Titop, V. Gorbatco...

     Các bài hát Nga mà chúng tôi đã thuộc: Đôi bờ, Cachiusa, Chiều Mascova, Tình ca du mục, Tình nguyện, Triệu triệu bông hồng...

      Ở phổ thông chúng tôi học bảng tuần hoàn hóa học của D. I. Mendeleev, học về thuốc trừ sâu DDT và 666 (mà không hề biết rằng chúng đã bị thế giới khuyến cáo tác hại môi trường). Chúng tôi còn học sinh vật với các lão nông Mitsurin và Lưxenco cùng lúc chỉ trích G. Mendel. và T. H. Morgan.

    Về văn thơ Nga chúng tôi đã đọc các tác giả: A.S. Puskin, N. Gogon,  C. G. Pautopxki, L. Tonxtoi, A. Tonxtoi, M. Solokhov, N. A. Oxtropxki, M. Prisvin...Và nhiều nữa không ghi hết.

     Tôi học sư phạm, nên đã đọc cả A. X. Macarenco, và V. Xukhomlinxki.

     Và vì học toán nên cũng đã học hình học N. I. Lobasepxki, giải tích A. Khinchin và xác suất A. N. Kanmogorov. 

     Chúng tôi cũng đã học tiếng Nga  ba năm cấp 3, ba năm đại học, và còn tự học thêm vài ba năm nữa, (dù là sau đó chẳng để làm gì).

     Thế hệ chúng tôi, dù chưa qua Nga, chưa thấy rừng taiga hay rừng bạch dương, vẫn say mùa thu vàng I. I. Levitan, vẫn thích vũ điệu Hồ thiên nga P. I. Tchaicovxky, vẫn thấm đẫm văn hóa Nga và yêu quý nước Nga. Ngoài ra chúng tôi còn biết đến nước Nga Xô viết qua quạt tai voi, nồi áp suất... qua các nhãn hàng CCCP: xe zil khơ, u oát; máy bay Mig; súng AK...

   Nhưng rồi Đông Âu, bức tường Béclin sụp đổ, Liên xô tan rã. Chúng tôi sốc. Rồi dần dà cũng tỉnh ra, thấy rằng đấy là điều không tránh khỏi. Và rồi các thần tượng xưa Lênin, Sitalin.., cũng dần biến mất.       

     Ba mươi năm nguôi ngoai, tưởng như mọi chuyện đã an bài. Ngờ đâu Rux kéo quân sang đánh người anh em Urk. Chúng tôi ngã ngửa vì một Putin dở điên dở khùng. Đến nước này, thì dẫu vẫn yêu quý văn hóa Nga nhưng chúng tôi không thể ủng hộ Rux, càng không thể ủng hộ Pudien.

HỨNG ÁNH NẮNG VÀO BÌNH

         Các trò ôn thi cùng tôi. Ban ngày thì không sao, nhưng ban đêm, đèn dầu tù mù thật tội. Hôm ôn đến phần quang học, Thành nẩy ra ý tưởng: Giá mà hứng được ánh nắng mặt trời như hứng nước mưa thầy nhỉ. 

      - Hay quá! Dùng thấu kính lồi hứng ánh sáng mặt trời cho tụ về một điểm, ghé miệng bình vào điểm ấy, Hứng cho đầy rồi nút lại. --Khoa và Bình cùng bàn thêm. --Khi cần, như tối hôm nay thầy trò ta chỉ cần hé nút là ánh sáng tuôn ra chan hòa tha hồ mà học. 

      - Nhưng phải chuyển ánh sáng sang dạng hạt mới đựng được vào bình. Tôi góp ý.

      - Thì thêm cái van chuyển đối từ sóng sang hạt chiều vào và từ hạt sang sóng chiều ra.

     - Cái bình làm bằng chất liệu gì thì chứa được hạt ánh sáng?

     - Ừ nhỉ, hơi khó. 

  Thầy trò tôi tạm dừng ở đó. Rồi Bình đi bộ đội, ngày ấy còn chiến tranh. Khoa và Thành được đi học đại học.

     Bốn mươi tám năm rồi, Thành và Bình đã rời cõi tạm. Khoa không biết ở đâu. Nhìn ảnh thầy trò ngày xưa, bỗng nhớ.

25/9/2022

BẠN TÔI XƯA

      Năm 1970 Nguyễn Văn Ty lên Quế phong. Năm 1971 bạn về Quảng bình khói lửa. Hơn nửa thế kỷ mới gặp lại nhau qua mạng:

     Nhớ lại thuở ấy, một hôm Ty cùng các bạn đi theo lối mòn trâu kéo gỗ, đã phát hiện ra những tâm bìa bắp bị bỏ lại trong rừng. Có những thanh bìa thẳng băng, dày dặn. Ty và các bạn đã vác về hai thanh bìa như vậy. Thế là nẩy ra ý tưởng dùng hai thanh bìa này làm văng cho hai vì kèo giữa của lớp học ba gian cột gỗ chôn chân cùng tre nứa lá đang làm dở.

     Căn lớp ấy khang trang hẳn lên, mặc dù chung quanh vẫn phải đắp lũy, chỉ trổ hai cửa ra vào và một nghách xuống giao thông hào. Ngoài các buổi học thì căn lớp ấy còn là nơi để họp hội đồng giáo viên, là nơi tổ chức liên hoan cuối năm, và một lần là hôn trường đám cưới thầy Kỷ với cô Tuyết. Lại thêm, mùa đông năm 1972, thầy Chánh đã kê súng lên bờ lũy của lớp học ấy để bắn phát súng thứ hai vào con hổ, và nó gục xuống ngay trên mép hào giao thông phía sau lớp.

       Trở lại Nguyễn Văn Ty, bạn được tin cậy giao cho quản lý chiếc đài Orinton của trường. Bạn đã chép nhạc và lời rồi cùng tập hát bằng cái đài đó và phổ biến ra cho tất cả các thầy cô cùng học sinh các lớp. Bạn còn giữ cả chiếc đàn guita của trường và tập bập bùng. Hồi ấy anh em chưa ai biết chơi hợp âm, phải chờ hai năm nữa, anh Vũ Đài lên thay cô Tuyết chúng tôi mới được học điều này.

     Kết thúc năm học 1970- 1971 chúng tôi túm hết tư trang vào ni lông, cởi trần đội mưa đạp xe xuống Nghĩa đàn coi thi. Rồi từ đây bạn tôi về Quảng bình. 

     Biền biệt...

VỀ TỚI KHÔNG

     Ở đời ai cũng mưu cầu hạnh phúc. Hạnh phúc là khi tổng niềm vui lớn hơn tri tuyệt đối của tổng nỗi buồn trong chuỗi cảm xúc của đời người. Nhưng mà đời là bể khổ, thành ra tổng của hai thứ ấy chẳng mấy khi dương, mà ngược lại, hết thảy là âm.

    Biết là âm, nên người tỉnh thức không truy cầu mà ngược lai, phải tiết chế cảm xúc, trì kiến tu tập để cho cái tổng cảm xúc- nếu có- về không. Về được tới không đã là hạnh phúc tột cùng rồi. Là tới Niết Bàn. 

     A Di Đà Phật.

ĐỌC THƠ THÁI BÁ TÂN

Hay thì quả hay thật

nhưng càng đọc càng buồn

và đúng cũng rất đúng

càng đúng càng buồn hơn

Có vẻ như đất nước 

mắc phải một lời nguyền

hay mắc bẩy địa lý

hoặc như là kém duyên

Mà có thể cũng đúng 

mắc nghiệp chướng mình gieo

cháu con phải trả nợ

đau khổ và đói nghèo 

Bao giờ trả hết nghiệp

sám hối thực thành tâm

và hòa giải hòa hợp

mới mong khá lên dần.

NẾU

 Nếu có đức vua sáng
Thì quân chủ cũng tốt
Nếu vững mạnh trong sạch

Thì độc đảng cũng tốt
Nếu không được như thế
Thì dân chủ là nhất

Và dẫu được như thế
Dân chủ nữa - càng nhất.

20/8/2013

Nếu gặp phải vua lú

lại tại vị dài dài

thì thật là tai hại

cho dân tộc giống nòi.

Nếu tham nhũng bè phái

lại độc đảng trị vì

thì thật là thảm họa

làm đất nước suy vi.

17/9/2022

ĐI TÌM VÔ HẠN

      Truy cầu cái hữu hạn, thì dù có được nhiều bao nhiêu, vẫn chỉ là hữu hạn.

    Tìm kiếm cái vô hạn, thì chỉ trong một giọt sương cũng có cái vô hạn.

Ý NGHĨA CỦA NGÔN TỪ

       Giấy mực là thô, con chữ cũng thô, nhưng ý nghĩa của câu chữ là mịn. Tương tự, miệng lưỡi là thô, âm thanh phát ra cũng thô, nhưng ý nghĩa của lời nói là mịn. Là mịn nên ý nghĩa của ngôn ngữ (viết và nói) liên thông tức thì trong toàn vũ trụ. 

    Nhờ thế mà người với người hiểu nhau. Rồi cả muông thú, cả cỏ cây nữa cũng hiểu nhau và hiểu cả ý người. Người yêu thương nó, nó vui vẻ tốt tươi; Người chửi mắng nó, nó buồn rầu héo rũ. Điều này cũng đúng cho những hạt cơm trong thẩu, đúng cả khi không dùng lời nói mà chỉ dán dòng chữ bên ngoài. Lạ thay điều này còn đúng cho cả những giọt nước. Người vui với nó, nó kết tinh hài hòa đẹp đẽ; người tức tối nó, nó kết tinh xấu xí dị hình. Rồi nhỏ bé hơn, đến chỗ tưởng như không còn chút gì linh, như cặp rối lượng tử vẫn tức thì liên thông trong mịn.

     Cây cỏ, hạt cơm, giọt nước... không tai không mắt, không nghe không đọc, không cần phiên dịch mà sao chúng hiểu, bất kể đấy là thứ ngôn ngữ nào trên trái đất? Có lẽ rằng đấy là chúng hiểu tất cả những điều đó từ mịn, nghĩa là hiểu từ ý nghĩa chứ không phải từ cái vỏ hình thức của ngôn từ. 

      Một niệm lay động càn khôn, cũng chính là vậy.

                                                                                     16/9/2022

CÓ MỘT TẦNG DI SẢN

 Có một tầng di sản
Bị bóc đi một phần
Bởi những đạo quân xâm lược

Bị bán đi một phần
Đổi lấy áo cơm những ngày cơ cực

Một phần mang theo dòng người di cư
Khi những cuộc chiến tranh kết thúc

Một phần lưu giữ nơi đất khách

Có cái bị đốt đi
Bị lãng quên
Đào sâu chôn chặt

Có cái chỉ còn trong trí nhớ nằm lòng
Chỉ còn trong ký ức

Và có cả những tâm hồn thuần Việt
Đã trở thành hóa thạch
Một miền xa xôi nào

19/3/2011