KHÁC NHAU Ở MỊN

        Một đặc tính dễ thấy của vật chất thô là rời rạc và đếm được. Ngược lại, có thứ vật chất liên tục, trù mật không đếm được mà tôi tạm gọi là mịn. 

      Cùng một lượng vật chất thô như nhau nhưng so giữa một ngôi nhà và một đống gạch cát xi sỏi... là khác hẳn nhau. Ấy là bởi chúng khác nhau một thứ không đếm được, đó là bởi mịn.  Cùng vật liệu như nhau mà các công trình xây cất nên lại khác nhau, thì cũng bởi ở mịn. 

      Cùng bút mực như nhau mà viết nên câu chữ khác nhau, ý nghĩa của câu chữ lại càng khác nhau nữa, thì cũng bởi khác nhau ở mịn và chất lượng mịn. 

     Các nguyên tố hóa học không có nhiều, các thành phần tạo nên các nguyên tố hóa học lại càng ít, vậy mà các hợp chất có được từ đó lại vô cùng phong phú. Điều đó nhờ ở sự tương tác, nhưng sự tương tác lại nhờ ở sự sắp đặt và sự sắp đặt lại là ở mịn. Cùng là cacbua hydro mà cái thì là tinh bột, cái thì xenlulo, cái thành cây to, cái thành ngọn cỏ, âu cũng là do mịn. Cũng là ngần ấy axit amin như nhau mà thành muôn loài chim thú khác nhau, thì cũng bởi  mịn. Con người ta da thịt như nhau, hình dáng như nhau mà tài năng, dức độ tính cách khác nhau, thậm chí đối lập, âu cũng là vì mịn. 

      Cho  nên mọi vật có được là nhờ mịn. Và chúng khác nhau cũng bởi mịn. Nhưng có một điều may là mịn thay đổi được, chỉnh sửa được. Viên gạch không sửa được, nhưng ý tưởng kiến trúc thay đổi được, nhờ thế cũng vật liệu ấy, nhân công ấy mà ngôi nhà có được dáng vẻ khác, công năng khác, hợp lý và đẹp hẳn lên. Đồ đạc không thay được nhưng có thể sắp đặt lại được nhờ vậy mà gọn gàng hơn... 

     Con người không thể xây lại hay sắp xếp lại, nhưng nhờ học tập tu dưỡng rèn luyện mà có thể thay đổi nhận thức, thói quen, tính cách, thậm chí thay đổi cả số phận. Ấy cũng là biến đổi phần mịn vậy.