TINH TẾ NGƯỜI XƯA

        Ngày còn nhỏ tôi thấy cậu Cả thường nấu nước chè bằng củi tre, ở quê gọi là chánh nè- cành và ngọn tre khô. Cậu nói đun củi này nước không bị hôi khói. Còn nước, phải là nước mưa, không phải hứng ở giọt tranh mà là ở cây cau, dành riêng cho nấu nước chè.

      Cái đóm để hút thuốc lào của cậu cũng phải là tre ngâm nước trong, chứ không phải ngâm bùn, đủ lâu cho tan hết chất tre, rồi phơi khô, chẻ mỏng, khi cháy không có khói, hút mới không lạc mùi thuốc. Ngày ấy đói khổ, cơm hấp khoai, ăn với cà với nhút còn không đủ no, nhưng cái gì thận trọng được thì thì thận trọng, cái gì cầu kì được thì vẫn cầu kì, cái gì tinh tế được thì vẫn giữ cho tinh tế.

      Ruộng đất bị tịch thu rồi thì cậu kiếm sống bằng đan lát thúng mủng dần sàng. Cậu tỉ mẩn vót từng nan óng chuốt, đều tắp, không vội vàng, cậu cài từng nan, từng nan. Hàng cậu làm ra đẹp lắm, cho thỏa cái chí của cậu chứ không phải chạy theo đồng bạc. Cậu có hoa tay. Chữ viết cũng đep, lại còn bay bướm nữa, mẹ tôi nói:- Chữ của cậu không ai bằng. 

      Trở lại nhà mình. Nhà mình cũng khổ, chẳng mấy khi biết mùi cá thịt. Nhưng dù khổ thế, chẳng thà dưa cà chứ mẹ tôi không bao giờ ăn cá da trơn;  Dân làng tôi cũng khổ, nhưng chỉ ăn dam mùa đông xuân, không ăn dam muà hè thu; chỉ ăn con nhộm nhộm, không ăn cào cào châu chấu; chỉ ăn dế sa, không ăn dế dụi; ngày đói đi đào rau má cũng phải tìm nơi xa dân cho sạch. Hồi ấy bà con đã nhận biết rau dưa, hay quả cà, nếu có bón đạm dù tí chút thôi, thì cũng chẳng ra gì...Ngày xưa những điều như thế không kể hết được. Đừng nghĩ đói nghèo mà không tinh tế.

      Sau này đỡ cực khổ, mẹ tôi vẫn chăm chút vườn tược rau dưa theo cách hữu cơ. Món dưa mùng của mẹ ngọt ngọt chua chua, vừa giòn, vừa thơm, mở thúng dưa ra thơm lừng cả chợ. Mẹ không bao giờ ăn đồ công nghiệp. Hàng quà mà mẹ có thể dùng chỉ là bánh chưng, bánh gai, hay kẹo lac... còn bánh quy, nước ngọt có ga và đồ công nghiệp thì mẹ không dùng.

     Đến tôi,...thật xấu hổ, không theo được người xưa. Dù hồi nhỏ tôi chỉ thích ăn cơm với mật, hay là vài hạt lạc dầm tương, không chịu ăn thịt cá, thế mà lớn lên lại không giữ được mình. Đói khát mà thèm cũng có, xô bồ theo bầy cũng có, đôi lúc cũng a dua: "Một rừng rau thơm, một núi thịt chó...".

      Còn như cái bọn "ăn không chừa một thứ gì", thì khỏi nói.

      Xót xa, lại nhớ. Còn đâu tinh tế người xưa.