Những nỗi đau của người nông dân mất đất

     Sau hơn hai tháng không vào mạng, nào hay Tiên Lãng chưa qua thì Văn Giang lại tới, ồ ạt, dồn dập, căng thẳng và đau xót khôn cùng. Thương bà con nông dân, thương người dân đen quá. Tôi hình dung cái khổ của dân qua những cái sự liệt kê tổn thất sau đây:
   Một là dân mất tư liệu sản xuất. Người nông dân dường như chỉ có mảnh đất là thứ tư liệu sản xuất đáng kể nhất, gắn bó lâu dài và được truyền từ đời này sang đời khác (nếu không kể biến động thời CCRĐ và thời HTX). Ruộng đất mất rồi thì cái cày cái cuốc, cái hái cái liềm chẳng còn giá trị gì, xem như mất nốt. Mà mất tư liệu sản xuất  thì nông dân không còn là nông dân nữa.
   Hai là nông dân mất công ăn việc làm, và biến luôn cả khối tri thức kinh nghiệm sản xuất được đúc kết cả ngàn đời của người nông dân thành ra vô dụng. Hóa ra người nông dân không chỉ mất tư liệu sản xuất hữu hình mà mất luôn cả những giá trị vô hình nhưng vô cùng quý giá khác.
   Ba là người nông dân mất nguồn thu nhập, mất hết nguồn sống vật chất và mất luôn nhiều giá trị tinh thần của người tiểu chủ.
   Bốn là một bộ phận không nhỏ trong số họ không thể thích ứng kịp với sự đổi thay sẽ bị vô sản hóa, bần cùng hóa, thậm chí có thể bị lưu manh hóa theo kiểu Chí Phèo thời hiện đại.
   Năm là văn hóa làng xã, văn minh lúa nước của vùng châu thổ sẽ mất đi, không phải dần dần mà tức khắc, đột ngột làm cho cơn sốc văn hóa sẽ xẩy ra với người nông dân vốn thật thà chất phác, lam lũ và đôn hậu. Mất luôn hàng cau, giàn trầu, mất luôn câu hò điệu ví, và mất dần hệ ngôn ngữ của nền văn minh lúa nước. Đau nữa là mất đi các giá trị thiêng liêng trong đó có giá trị tâm linh.
    Sáu là mất đi hệ sinh thái đồng bằng, mất đi cấu tượng đất, mất đi bờ xôi ruộng mật mà phải hàng ngàn năm canh tác mới có được.
    Bảy là mất đi sự cân bằng và bình đẳng tương đối giữa người với người, sẽ khoét sâu thêm ranh giới giàu nghèo, sẽ tạo nên những bất công xã hội. Và người nông dân bị thu hồi đất sẽ cảm thấy thiệt thòi hơn, đau xót hơn khi những kẻ giàu có nào đó lại vênh vang tự đắc mà nghênh ngang sống ngay trên mảnh đất của ông cha họ...
     Tám là nỗi đau khi đánh mất đi miền tin "người cày có ruộng". Họ đã trung thành, họ đã hy sinh rất nhiều với hy vọng, với miền tin đó, nhưng bây giờ thì sụp đổ hoàn toàn.
    Có thể còn nhiều nỗi đau mất mát khác sẽ đến với người nông dân bị thu hồi đất bất đắc dĩ. Rồi người ta có thể sẽ nhận ra vào một lúc nào đó. Nhưng dù có nhận ra hay không thì người nông dân vẫn phải lãnh trọn những nỗi đau này. Bởi vì người ta đã không tính đến những tổn thất đó để đưa vào danh mục cần phải đền bù cho người nông dân bị thu hồi đất. Và bởi có những giá trị thiêng liêng không dễ gì đánh đổi bằng tiền.
   Vậy nên người thu hồi đất hãy hết sức thận trọng. Các cơ quan chức năng càng phải thận trọng hơn. Nỗi đau này không chỉ là nỗi đau riêng của người nông dân, không chỉ riêng Tiên lãng hay Văn giang mà là nỗi đau chung của cả nước. Trong chính thể "của dân do dân vì dân" không có chỗ cho kẻ nào ngang nhiên tạo ra cho người dân lương thiện những nỗi đau này!.