RCYT: 90. NANG ĐỌN - NÀNG TRẮNG

      Ghi theo lời kể của trò Vi văn Xanh Cọ noong – cháu thầy Vi kim Tuyền.

  Trên ta ngày xưa có nhiều cô gái đẹp, nhưng nổi tiếng nhất là Nang Đọn.  Nàng có nụ cười xinh, đôi mắt trong veo, mái tóc đen dài óng ả và đặc biệt có nước da như ngọc như ngà. Dù mới lớn nhưng nàng đã giỏi chăn tằm ươm tơ thêu dệt thổ cẩm. Nàng có người thầm yêu nhưng chưa nói ra...

      Rồi một ngày, không biết từ đâu có ba chàng trai tuấn tú tìm đến bản chơi. Họ thường đến vào những đêm trăng sáng. Họ ghé thăm nhà nàng và thường ở lại trò chuyện rất lâu...

      Còn chàng trai thầm yêu nàng thì buồn, chàng lặng lẽ tha thẩn nhìn bóng trăng trôi dần. Rồi một đêm, đang tha thẩn một mình thì chàng thấy ba người kia ra về. Chàng trai liên nẩy ra ý định xem thử họ về đâu. Chàng bí mật đi theo. Họ ra tới bờ sông. Mặt nước phản chiếu ánh trăng ngần tỏ lắm. Chàng thấy họ dừng lại một lúc trên bờ ra chiều lắng nghe quan sát. Rồi họ nhẹ nhàng bước xuống nước. Họ bước tới đâu nước rẽ ra tới đấy. Đến chỗ sâu thì cả ba người khuất hẳn. Mặt nước trở về phẳng lặng và lung linh phản chiếu ánh trăng.

       Chàng kinh hãi chạy về nhà. Chàng nghĩ mãi về ba người lạ ấy. Họ không thể là người thường, hay họ là con trai thủy tề như người già thường kể?. Không đừng được, hôm sau chàng kể cho Nang Đọn điều bí ẩn ấy. Nàng rất lo. Từ đó Nàng  không còn bụng dạ nào tiếp đón ba chàng trai lạ một cách niềm nở như trước. Họ càng đến chơi, càng ở lại khuya thì nàng càng lo sợ. Dần dần Nàng tìm cách lẩn trốn không tiếp họ nữa. Lần ấy họ ra về, bực bội vô cùng. Rồi họ bàn nhau tìm cách bắt cho bằng được Nàng .

      Mấy hôm sau trời tối sầm, mưa xối xả. Nước từ các con khe ùng ục đổ về. Lũ dềnh lên ngập hết ruộng nương và đang tràn vào bản. Bản của Nàng ở giữa cánh đồng phì nhiêu tươi tốt (có lẽ là bản Đỏn cớn) . Lúc ấy Nàng đang đứng trên sàn, tay còn cầm cái niếng chuẩn bị đồ xôi thì người yêu của Nàng phi ngựa tới đón.

      Chàng thúc ngựa chạy băng qua cánh đồng hướng về vùng đất cao. Ngựa phi nhanh, nhạc ngựa lảnh lót, nước ùng ục đuổi theo. Chàng liền tháo nhạc ngựa ném xuống. Tiếng nhạc im, thần sông mất hướng, cuộn xoáy tại chỗ. Nơi ấy hõm xuống thành vực, về sau dân bản gọi là Noọng Hành.

    Hai người chạy được một quãng thì thần sông lại đuổi theo. Lần này Nàng ném cái niếng xuống. Thần sông lại cuộn xoáy sục tìm. Nơi ấy giờ là Noọng Niêng. (Noọng Hành, noọng Niêng ngày nay là dãy hồ ao nối dài từ bản Tám, qua khu cơ quan huyện, kéo xuống bản Cọ noong cũ).

      Thần sông vẫn quyết đuổi theo. Chàng liền ném con dao có cán bằng ngà voi xuống. Đất chỗ ấy bỗng nhiên nâng cao lên, chặn dòng nước cuốn. Ngày nay nơi ấy là bản Na Nga.

     Nhưng rồi nước vẫn dâng lên, tràn qua. Hai người lại chạy tiếp. Cuối cùng, Nàng ném tiếp chiếc khăn đội đầu. Thần sông lại sục. Nơi đó đất đá bị xới tung lên, cuốn đi, sau thành Noọng Phai hùa.

    Không còn gì ném xuống để đánh lừa thần sông nữa, hai người phải liều chạy lên một quả đồi. Thần sông vẫn dâng nước lên. Đến một lúc nguy nan Nàng liền nói với Chàng: _ Hãy để em ở lại đây với bản làng. Rồi nàng đột ngột toài xuống ngựa. Vừa chạm đất, nàng đã hóa thành đá trắng và khi chàng ôm lấy xác nàng thì hình hài Nang Đọn vụt tan ra trăm mảnh. Những mảnh đá trắng ấy vẫn còn rải khắp bản Đỏn chám cho tới ngày nay.

    Nang Đọn không còn thì thần sông rút nước về. Trời lại quang, mưa lại tạnh, nhưng cả làng cả bản và đặc biệt Chàng trai thì rất buồn. Chàng đi mãi vào rừng, đi mãi, tìm cái cây cái lá mà ăn. Rồi chàng lấy một ống nứa nhỏ làm thành chiếc pì, bây giờ người ta gọi thế. Chàng thổi lên điệu pì buồn. Điệu pì rung mãi, rung mãi, rủ rỉ một niềm đau.

 1985