Tôi có một ao ước, thuần túy là ao ước thôi, về một bộ sưu tập những sản phẩm thủ công mỹ nghệ dệt thêu đan phản ánh tài năng sáng tạo và bàn tay khéo léo của đồng bào đất Quế chúng tôi.
Chiếc khung cửu đơn sơ tạo bởi mấy khúc gỗ đẽo bằng dao, vài ba ống mét, dăm bảy lóng nứa mà có thể dệt nên những chiếc khăn đội đầu, những tấm ga trải nệm bông lau, những chiếc bọc chăn, chân màn, chân váy… đủ muôn hình sắc. Có thể cải vào mặt vải những đường nét tao nhã, biến hóa mang nét đặc thù văn hoa trang trí của dân tộc Thái miền Tây Nghệ an. Cách tân hơn, có thể cải vào mặt vải tên mình, hay một dòng kỷ niệm. Đặc sắc nhất là dệt nên hình chim phượng, chim công, hươu nai, voi hổ, rồng bướm… với bố cục cân đối, hình ảnh sống động, màu sắc hài hòa, vừa thực vừa cách điệu, vừa gần gũi núi rừng, vừa bay bổng truyền cảm.
Vậy mà chỉ cần một khung cửi đơn sơ, các bà các chị khéo léo điều khiển hai chiếc go dệt và một chiếc go cải mà tạo nên tất cả. Muốn có hình trên vải ta cải hình trên go. Đến khi lần ngược lại, gỡ dần hình trên go ta lại dệt nên tấm hình thứ hai hoàn toàn đối xứng. Cái cân đối hài hòa vốn đã có từ trong thao tác mà lần lượt tạo nên.
Cũng với những bàn tay ấy, các bà các chị trồng bông, nuôi tằm kéo sợi ươm tơ. Màu xanh màu đỏ màu vàng đều có thể lấy từ cây lá trong rừng mà tẩm nhuộm, bền mãi không phai. Có thể pha thêm màu hóa chất, thêm cả sợi kim tuyến nữa thì càng đa dạng sắc màu và rực rỡ hơn lên.
Rẫy bông nở bung trắng sợi tháng tư, con tằm nhả kén bốn mùa vàng óng. Mưa dầm rét ngọt là khi kéo sợi, nắng ráo là ngày nhuộm tơ. Khung go lên sẵn, rảnh rỗi giờ nào là ngồi vào mà dệt. Ngày giờ không đếm hết. Mặt vải thẳng căng, hoa văn nổi rõ lên dần cho tới khi cấu thành sống động.
Trong khi thêu dệt là tài hoa của các bà các chị thì đan lát lại là cái khéo của quý ông. Từ bức vách tấm phên đến nong nia thúng mủng dần sàng, rồi cái gùi trên lưng, cái giỏ bên hông, tới cái ép đựng xôi trong bữa cơm hàng ngày… nơi đâu cũng có hoa văn, cũng có dấu ấn của những bàn tay vàng dân dã. Điều đặc biệt là nghệ nhân không hề tính toán thời gian, cốt yếu là làm cho được sản phẩm với chất lượng cao nhất, tốt nhất, bền nhất và đẹp nhất.
Vậy nên vùng cao có biết bao nhiêu cái đẹp tiềm ẩn trong mỗi con người, trong mỗi mái nhà, trong làng trong bản. Bộ sưu tập, vì thế nếu có thì thật là phong phú và với tôi cũng vì thế mà mãi mãi vẫn chỉ là ước muốn. Tôi không sao có được bộ sưu tập ấy, nhưng mảnh đất này, vùng quê thân thương này nên có và hãy cố giữ gìn mãi mãi trọn vẹn bộ sưu tập đó.
Rừng chiều yên tĩnh 1984
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét