Phải làm thế nào

“Phải làm thế nào” hoặc gọn hơn: “làm thế nào” là cụm từ mà vài chục năm nay vẫn được nhiều chính khách, các vị lãnh đạo hay dùng mỗi khi tiếp xúc với cấp dưới hoặc với quần chúng nhân dân. Có thể hiểu cụm từ này theo mấy cách như sau:

1. Đây là một câu hỏi. Ví như: Làm thế nào để sống chung với lũ? Là cấp trên - chính khách, nhà lãnh đạo có thể hỏi cấp dưới câu đó. Và cấp dưới phải trả lời tức thì hoặc sau một thời hạn chuẩn bị nhất định nào đó.

2. Có thể đây là một cách nêu vấn đề, một sự gợi ý để cấp dưới suy nghĩ. Có thể là một đề tài mới hay một đề bài mẫu để cho cấp dưới theo đó mà mở ra những đề bài tương tự và hãy cố gắng mà tự giải.

3. Có thể đây là câu hỏi mà chính người hỏi cũng là người phải trả lời, nhưng trong khi tìm kiếm lời giải thì hẵng cứ hỏi người khác xem họ trả lời thế nào.

4. Có thể là một mệnh lệnh, nếu người hỏi đủ quyền lực, đủ nghiêm khắc, đủ kiên trì theo dõi buộc người được hỏi phải suy nghĩ và trả lời bằng hành động thực tiễn.

5. Cũng có thể là nói để mà nói chứ không có hàm ý gì ngoài cái sự tỏ ra là ta cũng quan tâm tới vấn đề đó. Hoặc có thể cũng chỉ là một cụm từ đệm được phát ra theo thói quen, như thể “rằng thì là”…

6. Và cuối cùng, có thể là cách đá quả bóng sang cho người khác.

Chỉ dừng ở ý thứ nhất: Phải làm thế nào là một câu hỏi. Cuộc sống có vô vàn câu hỏi. Ai cũng có quyền tự hỏi và cũng có quyền tự trả lời những câu hỏi kiểu đó theo sự hiểu biết của mình. Những người  dân đóng thuế có quyền hỏi những “công bộc” mà mình “bầu lên” và mình trả lương những câu hỏi mà chính các vị ấy thường nêu ra, và không ai khác, chính các vị ấy phải trả lời.

Ví như, trước dân họ phải nói được rằng: Để sống chung với lũ thì phải:  Một là …, hai là…, ba là…, thay cho việc nói phải làm thế nào.

Hoặc, thay vì hỏi: làm thế nào để đảm bảo lợi ích cho người nông dân,  họ phải nói được: Để đảm bảo lợi ích cho người nông dân, nhà nước phải…, doanh nghiệp phải…, nhà khoa học phải… và người nông dân phải…

Hoặc, thay vì hỏi, họ phải nói được: Để trục xuất những lao động TQ vào VN một cách trái phép chúng ta phải: Một là… hai là… ba là….

Tóm lại, nên bỏ chữ “ thế nào” trong cụm từ “phải làm thế nào”. Và các chính khách, các vị lãnh đạo nên chỉ rõ cho cấp dưới và cho dân nên làm hoặc phải làm như thế này…., vì… hoặc nên làm như thế kia…., vì…một cách rõ ràng mạch lạc.

Còn nếu họ chỉ biết hỏi và hỏi thì ai trả lời đây? Và nếu họ không biết cách trả lời, hoặc chỉ biết…đá quả bóng sang cho người khác thì dân phải nuôi họ làm gi?

19-9-2011