Bao cấp khái niệm

      Thời bao cấp nhiều khi thiếu đói. Đói miếng ăn, thiếu cái tiêu dùng tối thiểu. Già nửa dân số hiện nay đã qua thời đó, chắc rằng chẳng ai có thể nào quên. Nhưng cũng phải ghi nhận rằng cái thời đó dân chúng được bao cấp niềm tin đến mức bão hòa, bao cấp ước mơ đến hồi ảo tưởng, và bao cấp khái niệm đến nỗi dư thừa.

      Ấn tượng nhất và cũng là khó hình dung nhất là khái niệm làm chủ tập thể. Chúng tôi phải học suốt cả một mùa hè cái nghị quyết có khái niệm ấy. Có thể nói khái niệm ấy là cái sáng tạo bậc nhất trong nghị quyết đó và đã được trình bày khá kỹ. Thế mà cái đầu của tôi vẫn không sao hiểu nổi. Nhiều khi tôi nghi ngờ chính mình: Chẳng hay mình ngu đến mức này sao? Bạn bè thương tình, có đứa bảo: Thôi mày ơi, không hiểu cũng coi như hiểu rồi, cho qua đi. Mày tưởng chúng tao cũng hiểu chắc.

      Giở lại thời còn đi học, tôi thực không làm sao hiểu được khái niệm “làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu”. Năng lực của mình thì có hạn, gầy như con mắm, giỏi lắm gánh được 50 cân, còn nhu cầu thì biết mấy là vừa, lấy của đâu ra mà hưởng. Thời này may ra có anh Vinasin là thỏa mãn cả hai điều ấy: vừa được “làm chủ tập thể” vừa được “làm theo năng lực” mà lại   “hưởng theo nhu cầu”, chứ với đại đa số nhân dân lao động thì những thứ ấy mãi mãi vẫn chỉ là khái niệm được người ta ban cho mà thôi.

     Còn một loạt các khái niệm có gắn với chữ hóa: công nghệp hóa, hóa học hóa, hiện đại hóa, lý tưởng hóa, tư sản hóa, thành thị hóa, cơ giới hóa, tự động hóa, Việt nam hóa, hủ hóa, tầm thường hóa v.v…Đến giờ nếu vẫn theo cách nói này thì phải có thêm: ô nhiễm hóa, tham nhũng hóa, biến chất hóa, sa đọa hóa.v.v…và v.v…

    Cũng có một loạt khái niệm đi cùng chữ chủ nghĩa: chủ nghĩa anh hùng cách mạng, chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa tập thể, chủ nghĩa Sô vanh, chủ nghĩa hẹp hòi, chủ nghĩa cơ hội, chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa tư bản, chủ nghĩa cộng sản, chủ nghĩa bá quyền, chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa bành trướng, chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi, chủ nghĩa xét lại hiện đại, chủ nghĩa cải lương, chủ nghĩa thực dụng v.v… và v.v…Cả một trời chủ nghĩa.

     Ngày ấy, giữa cơn đói như bào, ước gì tất cả những thứ đó có thể vo tròn  thành một nắm xôi, thì Bờm tôi hẳn cười sung sướng lắm.

    Ơ…, mà khoan! Dừng lại! Đói thì đói, đừng ăn. Biết đâu…, ăn nắm xôi ấy vào ngộ độc mà chết cũng nên!

20-5-2011